orkisz

    Orkisz jest starożytną odmianą pszenicy zapomnianą na wiele dziesięcioleci, która nie została poddana modyfikacjom, dlatego uchodzi za dużo zdrowsze ziarno niż pszenica zwyczajna. Obecnie ponownie rozpoczyna się uprawa orkiszu ze względu na rosnące zainteresowanie żywnością prozdrowotną.

    Zboże to uprawiano powszechnie od epoki brązu (około 3400 r. p.n.e. - około 1200-750 r. p.n.e.) i było bardzo popularne w Europie do czasów średniowiecznych. Najwcześniejsze odkrycia archeologiczne dotyczące orkiszu są datowane na 5000 lat p.n.e. i dokonano ich na Zakaukaziu w rejonie Morza Czarnego. Prawdopodobnie z tych rejonów orkisz rozprzestrzenił się na tereny Europy Środkowej, gdzie na obszarach obecnych Niemiec i Szwajcarii był najbardziej powszechnie uprawianym zbożem. Około 500 lat p.n.e. orkisz zaczęto uprawiać w Wielkiej Brytanii.

    Orkisz był uprawiany do XX wieku. Od tego czasu zaczął być stopniowo wypierany przez pszenicę zwyczajną, która była łatwiejsza w uprawie i dawała większe plony. W latach 70. XX wieku praktycznie nie uprawiano już orkiszu, a zastąpiła go ulepszana pszenica zwyczajna. W USA ponowne próby wprowadzania tego zboża na rynek rozpoczęto w 1987 roku, poszukując zdrowszego pożywienia. W 2007 roku orkisz uprawiano w Europie na 18 000 hektarów, a w Polce na 200-300 hektarach, głównie w gospodarstwach ekologicznych.

    Ze względu na obecność glutenu orkisz może być tak samo niewskazany jak pszenica dla osób chorujących na celiakię i z nietolerancją glutenu. Jednak doniesienia głównie z obszarów medycyny holistycznej i naturopatii pokazują, że gluten z orkiszu nie wywołuje negatywnych skutków i pogorszenia samopoczucia nawet przez osoby chore. Prawdopodobnie reakcja organizmu na orkisz jest bardzo indywidualna i zależy od poziomu nietolerancji glutenu przez daną osobę.

właściwości i zastosowanie:

- jest bogatym źródłem witamin z grupy B

- zawiera także żelazo, mangan, miedź oraz aminokwas o nazwie tryptofan

- oprócz tego orkisz w porównaniu ze zwykłą pszenicą zawiera większą ilość białka

- orkisz ma lekko słodkawy smak i orzechowy aromat

- ziarno orkiszu jest przetwarzane podobnie do innych zbóż, co oznacza, że można go wykorzystywać w kuchni w postaci płatków orkiszowych i grysiku analogicznie do popularnych płatków owsianych i mieszać z orzechami i owocami, komponując musli

- kasza orkiszowa, która zawiera dużo błonnika i białka, sprawdzi się jako dodatek do głównego dania

- mąka orkiszowa idealnie nadaje się do wypieku chleba, tart i muffinów

- z orkiszu wytwarza się nawet kawę, która jest dostępna w postaci ziarnistej, mielonej i rozpuszczalnej

inne starożytne odmiany pszenicy

• kamut - to antyczna odmiana pszenicy durum; był uprawiany głównie w Egipcie i Mezopotamii; ma 2-krotnie większe ziarno i zawiera dużo więcej białka niż pszenica zwyczajna; jest bogaty w selen, cynk i magnez

• płaskurka (farro) - to jedno z najstarszych zbóż uprawiane już 9 - 10 000 lat p.n.e. w Egipcie, Palestynie i Mezopotamii; dało początek pszenicy durum i orkiszowi; ma dużo twardszą okrywę niż współczesna pszenica, zawiera więcej składników mineralnych i prozdrowotnych antyoksydantów

• samopsza - dawniej była uprawiana od Atlantyku po Persję; jest bardzo odporna na warunki atmosferyczne i rośnie nawet na terenach górskich; w samopszy znajduje się dużo karotenoidów, stąd wyroby z niej mają żółtawą barwę; zawiera nawet 35 razy więcej witaminy A niż pszenica zwyczajna, jest też bogata w aminokwasy egzogenne